Start je als slachtoffer zelf een procedure? Of wacht je de uitkomst van een strafzaak af?

Afgelopen vrijdag (23 mei 2025) heeft de Hoge Raad een uitspraak gewezen waarmee je als slachtoffer rekening kan houden bij de te maken keuze om al dan niet eerst de strafzaak te volgen.

Lijd je als slachtoffer schade, dan kom je vaak voor de keuze te staan om je ofwel als benadeelde partij te voegen in het strafproces, ofwel om een civielrechtelijke procedure te starten jegens de veroorzaker, ofwel om beide juridische paden te gaan bewandelen.

Wordt ervoor gekozen om al direct een civiele zaak te starten, dan gelden in die procedure de algemene stel- en bewijsregels. Dit ook indien ondertussen nog een strafzaak loopt, waarin de verdachte zich nog wenst te verweren. De Hoge Raad heeft dit 23 mei 2025 bevestigd. Het is dus niet zo dat de verdachte vanwege het beginsel van de strafrechtelijke onschuldpresumptie in de civiele procedure geen gemotiveerd verweer hoeft te voeren. Wel kan de civiele rechter bij de beoordeling of de beweerdelijke dader de stellingen van het slachtoffer voldoende heeft betwist, met de positie van de gedaagde als (ontkennende) verdachte in het strafproces rekening houden.

Civiele en strafrechtelijke procedure

Een slachtoffer hoeft de strafzaak dus niet af te wachten. Er kan direct een civiele procedure worden gestart, waarbij dan de gewone stel- en bewijsregels gelden.

Civiele procedure ná strafrechtelijke veroordeling

Het slachtoffer kan er ook voor kiezen om pas een civiele procedure te starten op het moment dat de strafrechter een uitspraak heeft gedaan. Een op tegenspraak gewezen strafvonnis, waarbij de rechter bewezen heeft verklaard dat iemand een feit heeft begaan, levert namelijk dwingend bewijs op van dat feit.

Komt de strafrechter tot een veroordeling, dan wordt in een (daaropvolgende) civiele procedure dus in beginsel aangenomen dat de dader onrechtmatig heeft gehandeld. De aansprakelijkheid staat dan in principe vast, zodat in de civiele zaak slechts hoeft te worden geprocedeerd over de omvang van de schade en de eventuele mate van eigen schuld.

Voegen in het strafproces

Een slachtoffer kan er ook voor kiezen om een vordering in het strafproces in te dienen.

Bekende voordelen van het vorderen van een schadevergoeding in een strafrechtelijke procedure hebben betrekking op de kosten van rechtsbijstand, de bewijspositie betreffende de grondslag voor aansprakelijkheid, de looptijd, de mogelijkheid voor de strafrechter om een schadevergoedingsmaatregel op te leggen en het bestaan van de voorschotregeling.

Aan het voegen als benadeelde partij in het strafproces kleven echter ook nadelen. Zo biedt het strafproces een slachtoffer niet dezelfde processuele waarborgen als een gewone civielrechtelijke procedure en mag de behandeling van de vordering van de benadeelde partij geen onevenredige belasting van het strafgeding opleveren. Ook dient het slachtoffer zich te hebben gevoegd voordat de officier van justitie in de gelegenheid is gesteld te requireren– dus ook als het slachtoffer nog onvoldoende zicht heeft op zijn of haar schade - en mag de benadeelde partij een in eerste aanleg ingediende vordering in een appèlprocedure niet vermeerderen met bijvoorbeeld hogere bedragen en/of nieuwe schadeposten.  

Tot slot

Wordt een strafzaak gestart, dan komt het slachtoffer voor de keuze te staan om zich te voegen in die zaak, dan wel om die zaak af te wachten, dan wel om zelf al civiele procedure te starten. Wat het meest verstandig is, is per geval verschillend. Wilt u hierover advies ontvangen? Neem dan contact op met één van onze gespecialiseerde advocaten. Wij denken graag met u mee.