Spreekrecht voor slachtoffers; moeilijk maar waardevol

Uit een recent gepubliceerd onderzoek blijkt dat het spreekrecht slachtoffers goed doet. Zij voelen zich gehoord, gesterkt, erkend en serieus genomen. Al blijkt dat met het spreekrecht in de praktijk door rechters wel verschillend wordt omgegaan.

Het spreekrecht en aanpassingen daarin

Het spreekrecht bestaat al sinds 2005. Slachtoffers mochten toen al tijdens de inhoudelijke behandeling van de strafzaak vertellen wat hen feitelijk was overkomen en vertellen over de gevolgen daarvan voor hen. Sinds 2016 kunnen slachtoffers ook vrijuit hun mening geven over de op te leggen straf en de verdachte. Een belangrijk doel van deze uitbreiding was het bijdragen aan het ‘emotionele herstel’ van slachtoffers. Gebleken is echter dat de mate van tevredenheid onder andere ook afhangt van hoe de zak verder verloopt, wat de uitspraak is en hoe de verdachte of rechter reageert.

Ongeveer de helft van de slachtoffers spreekt over de toegestane onderwerpen, maar met name over de gevolgen en impact die het misdrijf op de slachtoffer heeft gehad.

De afgelopen jaren is er reuring ontstaan over het spreekrecht; gaat het spreekrecht niet te ver en hebben slachtoffers er wel echt iets aan? Het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving en de Universiteit Leiden zijn hierom een onderzoek gestart. Het onderzoek ging met name over de ervaringen en effecten van het spreekrecht.

"Het spreekrecht wordt gezien als moeilijk, maar wel de moeite waard", - de onderzoekers

Grenzen voor de rechter

Slachtoffers hopen met het spreekrecht de verdachte te raken of invloed te hebben op de uitspraak van de rechter. Het spreekrecht blijkt echter in de praktijk voor de rechters moeilijk. Ze worstelen onder andere met de felle bewoordingen van slachtoffers, zo blijkt uit hetzelfde onderzoek. De grens van wat wel en niet gezegd mag worden is niet voor iedereen duidelijk. De onderzoekers vinden dat er meer aandacht besteed mag worden aan wat wel en niet valt binnen het spreekrecht en hoe rechters zouden moeten reageren.

Dader nog niet verplicht aanwezig

Door de Tweede Kamer is eind 2020 de Wet uitbreiding slachtofferrechten aangenomen[1] op basis waarvan – na de invoering van deze wet – de verdachte verplicht aanwezig moet zijn op zitting, gedurende dat gebruik wordt gemaakt van het spreekrecht en de uitspraak. Momenteel is dit nog niet zo. Volgens het onderzoek vinden slachtoffers het vervelend als de verdachte niet aanwezig is, maar blijkt dat een negatieve of het uitblijven van een reactie ook effect heeft op het slachtoffer.

Verdachte niet bij voorbaat schuldig

Bij het aanpassen van het spreekrecht waren er ongeruste geluiden. Men was bang dat verdachte(n) bij voorbaat schuldig zouden worden verklaard en/of zwaarder zouden worden gestraft. In het onderzoek is dit niet specifiek onderzocht, maar volgens het rapport zijn er geen aanwijzingen dat dit op een “onwenselijke wijze” gebeurt.

Vragen?

Heeft u vragen naar aanleiding van het voorgemelde? Neem dan contact met ons op, zodat wij in uw belang kunnen meedenken. Indien gewenst, kunt u een kosteloos oriënterend gesprek inplannen met één van onze gespecialiseerde advocaten.

https://nos.nl/artikel/2462920-spreekrecht-goed-voor-slachtoffers-moeilijk-maar-de-moeite-waard

[1] https://www.rijppaert-peeters.nl/artikelen/wet-uitbreiding-slachtofferrechten-aangenomen