Immateriële schade staat ook wel bekend als smartengeld. Waar staat zo’n schadevergoeding voor? Wanneer kan aanspraak worden gemaakt op smartengeld? En wat zijn tot dusver de hoogste toegewezen bedragen?
Wat is een immateriële schadevergoeding?
Een vergoeding voor immateriële schade is kort gezegd een schadevergoeding voor het verdriet, de pijn en het verlies aan levensvreugde die het gevolg zijn van bijvoorbeeld een ongeval, een medische fout of een misdrijf.
De hoogte van het smartengeld dient naar billijkheid te worden vastgesteld. Hierbij wordt onder andere rekening gehouden met:
- de aard en ernst van het letsel en de gevolgen daarvan voor het slachtoffer;
- de bedragen die door Nederlandse rechters in vergelijkbare gevallen zijn toegekend;
- de ontwikkelingen in andere landen met betrekking tot de toegekende smartengeldbedragen.
Wanneer heeft iemand recht op smartengeld?
Kort gezegd bepaalt de wet dat in de navolgende gevallen aanspraak kan worden gemaakt op smartengeld (een immateriële schadevergoeding):
- indien de veroorzaker het oogmerk had immateriële schade toe te brengen;
- indien het slachtoffer lichamelijk letsel heeft opgelopen;
- indien het slachtoffer in zijn eer of goede naam is aangetast;
- indien het slachtoffer op andere wijze in zijn persoon is aangetast (denk aan geestelijk letsel, shockschade of een schending van een fundamenteel recht);
- indien het nadeel gelegen is in aantasting van de gedachtenis van een overledene.
Hoogste toegewezen bedrag: € 350.000,00.
Zowel in civiele procedures als in strafzaken krijgen slachtoffers steeds hogere smartengeldvergoedingen toegewezen. Dat is uiteraard een positieve ontwikkeling.
In december 2020 is door een Nederlandse rechter de hoogste smartengeldvergoeding toegekend. Het betreffende slachtoffer werd in zijn woning zwaar mishandeld. Door de klappen op zijn hoofd liep het slachtoffer hersenletsel op, waarbij hij verlamd raakte. Het slachtoffer is nu rolstoelgebonden en heeft 24/7 zorg nodig. Schrijnend was het daarenboven dat het slachtoffer pas een dag ná het voorval werd gevonden door zijn vader.
Aan het slachtoffer werd door de rechtbank een immateriële schadevergoeding van € 350.000,00 toegewezen.
Shockschade
Met regelmaat staan wij nabestaanden en naasten bij van slachtoffers van ernstige ongevallen en/of misdrijven. Soms ontwikkelen zij zelf psychische klachten, in welk geval zij – onder vastomlijnde voorwaarden - ook aanspraak kunnen maken op een materiële én immateriële schadevergoeding. Dit omdat zij shockschade hebben ontwikkeld. Zij zijn dan zelf ook direct slachtoffer.
Om in aanmerking te komen voor shockschade dient op grond van vaste jurisprudentie van de Hoge Raad te worden voldaan aan diverse voorwaarden. Deze voorwaarden houden onder andere in dat:
- door het slachtoffer een ongeval of misdrijf wordt waargenomen, althans dat het slachtoffer direct geconfronteerd wordt met de ernstige gevolgen daarvan;
- dat het waarnemen en/of de directe confrontatie een hevige emotionele schok teweegbrengt;
- dat bij het slachtoffer geestelijk letsel ontstaat (zoals een PTSS);
- en dat in beginsel een nauwe affectieve relatie bestond tussen het slachtoffer en degene die door het betreffende ongeval of het betreffende misdrijf is gedood of gewond.
Op dinsdag 7 juli 2020 heeft het gerechtshof in ’s-Hertogenbosch het hoogste bedrag tot nu toe toegewezen aan smartengeldvergoeding ter zake shockschade, namelijk € 50.000,00. Dit in de welbekende ‘facebook-moordzaak’, waarbij de 15-jarige dochter van eiseres (de moeder) was doodgestoken door een destijds 14-jarige jongen. De dader stelde via Facebook opdracht te hebben gekregen om die moord te plegen.
Affectieschadevergoeding
Sinds 1 januari 2019 hebben nabestaanden of naasten van een slachtoffer recht op affectieschade, zijnde een vooraf vastgestelde immateriële schadevergoeding.
Niet alle nabestaanden en naasten hebben recht op affectieschade. Zo moet er allereerst sprake zijn van een ongeval of een misdrijf dat heeft plaatsgevonden op of na 1 januari 2019. De wet Affectieschade heeft jammer genoeg geen terugwerkende kracht.
Daarnaast moet er sprake zijn van ernstig blijvend letsel bij het slachtoffer of moet het slachtoffer zijn overleden. Ook moet er sprake zijn van een dader of van een aansprakelijke partij en moet je onder de kring van gerechten vallen. De kring van gerechtigden bestaat onder andere uit de partner, de ouders en de kinderen van het slachtoffer, als uit degenen die een nauwe persoonlijke relatie hadden met het slachtoffer.
De vastgestelde affectieschadevergoedingen variëren tussen de € 12.500,00 en de € 20.000,00. De hoogte is afhankelijk van de relatie met het slachtoffer en of er sprake is van een ongeval of een misdrijf.
Slachtofferhulp Nederland
Wanneer we terugkijken naar het verleden is het opvallend dat slachtoffers zeer wisselende schadevergoedingen toegewezen krijgen. De hoogte van de smartengeldvergoeding verschilt niet alleen per (soortgelijke) zaak, maar ook per gerecht en per rechter. Dit is niet alleen ontzettend vervelend voor slachtoffers, maar valt eigenlijk ook niet uit te leggen.
In 2019 heeft Slachtofferhulp Nederland daarom aandacht gevraagd voor de verschillen in de hoogte van de toegewezen bedragen aan immateriële schade alsmede de motivering daarvan.
Door rechters wordt in uitspraken op dit moment slechts in het kader van het toegewezen smartengeld in zijn algemeenheid verwezen naar de maatstaven van (redelijkheid en) billijkheid. Van verdere onderbouwing is vaak geen sprake. En dat is juist wat Slachtofferhulp wil: dat rechters elk toegekend bedrag onderbouwen.
De Raad voor de Rechtspraak benadrukt in dat kader dat het vaststellen van de hoogte van de toe te wijzen immateriële schadevergoeding complex is, dat zich lastig laat vatten in algemene richtlijnen, maar dat het wel een punt van aandacht is.
De ontwikkelingen in dit verband worden uiteraard in de gaten gehouden. Maar dat niet alleen. Onze advocaten vragen de rechters ook steevast om rekening te houden met álle omstandigheden van het slachtoffer, alsmede om de uitspraak ter zake zo goed als mogelijk te motiveren.
Tot slot
Al met al zijn nog altijd positieve ontwikkelingen te melden ten aanzien van immateriële schadevergoedingen. Dit zowel qua erkende vorderingen als qua hoogte van het smartengeld. Wij blijven ons in dit verband ook met volle overgave inzetten voor slachtoffers.
Bent u slachtoffer, nabestaande of naaste en twijfelt u of u recht hebt op een immateriële schadevergoeding? Neem dan contact met ons op. Wij helpen u graag verder.
